In de normale situatie heeft een man of jongen twee teelballen (testikels). Zij bevinden zich in de balzak (scrotum). Tijdens de zwangerschap ontwikkelen de teelballen zich in de buik, vlakbij de nieren. Ongeveer een maand voor de geboorte zakken de ballen via het lieskanaal in de balzak. Dit wordt indalen genoemd. Normaal gesproken zitten bij een pasgeboren jongen dus beide ballen in zijn balzak. Bij ongeveer 2-3% van de jongens zijn direct na de geboorte één of beide zaadballen nog niet ingedaald in de balzak, cryptorchisme. Vaak treedt alsnog een spontane indaling op gedurende het eerste levensjaar.
Bij sommige jongetjes dalen de ballen niet in. Eén of beide ballen blijven dan in de buik of de lies zitten. Het is niet precies bekend waardoor dit komt. Het komt ook voor dat een bal die eerder was ingedaald, enkele jaren later niet meer in de balzak blijft liggen. Recent onderzoek laat zien, dat ongeveer de helft van deze ballen in de puberteit alsnog spontaan indaalt.
Soms lijkt het alsof een bal niet is ingedaald, maar kan hij wel gemakkelijk in de balzak worden geduwd. Hierbij schiet hij niet meteen terug. Dit wordt een retractiele testis of pendelbal genoemd. Een pendelbal moet wel gecontroleerd worden maar hoeft niet behandeld te worden.
Wat zijn de gevolgen?
Vruchtbaarheid
Om gezond zaad te kunnen aanmaken, is het belangrijk dat de ballen een lagere temperatuur hebben dan de rest van het lichaam. Daarom hangen de ballen in de balzak, buiten het lichaam. Wanneer de ballen niet indalen, kan men op latere leeftijd last krijgen van verminderde vruchtbaarheid.
Eén niet ingedaalde teelbal heeft geen invloed op de seksuele functie of op de kans om vader te worden. Twee niet ingedaalde teelballen leidt wel tot wat kleinere kans om vader te kunnen worden. Een operatie op jonge leeftijd zorgt ervoor dat de teelbal na de puberteit zo optimaal mogelijk kan functioneren, maar kan normale vruchtbaarheid niet garanderen.
Teelbalkanker
In teelballen die niet vanzelf indalen, is er een iets verhoogde kans op het ontstaan van teelbalkanker na de puberteit. Na een operatieve behandeling op jonge leeftijd is de kans hierop iets kleiner dan wanneer de operatie pas na de puberteit heeft plaatsgevonden, maar nog steeds is deze licht verhoogd.
Als teelbalkanker in een vroeg stadium wordt ontdekt, is er een zeer grote kans op genezing. In het algemeen wordt dan ook geadviseerd om vanaf de puberteitsleeftijd één keer per maand zelfonderzoek van de teelballen te doen.
Wanneer uw kind niet ingedaalde teelballen heeft, zijn er verschillende mogelijkheden. De (kinder)uroloog zal u vertellen wat de beste behandeling voor uw kind is.
Wanneer de bal in de lies voelbaar is, kan de arts proberen om deze met een strijkende beweging naar beneden in de balzak te brengen. Als het balletje dan in de balzak blijft liggen, is er sprake van een pendelbal, die niet behandeld hoeft te worden. Wanneer dit niet lukt, zal er een operatie moeten plaatsvinden. De meest ideale leeftijd daarvoor was lang het tweede levensjaar. Er zijn nu aanwijzingen dat de leeftijd van 6 tot 12 maanden het beste moment is. De (kinder)uroloog kan u hier goed over informeren.
Een pendelbal komt meestal rond de puberteit vanzelf op de juiste plek te liggen. Een pendelbal die later niet meer in de balzak kan worden gebracht, komt in ongeveer de helft van de gevallen in de puberteit alsnog vanzelf in de balzak. Het is dus niet altijd nodig om operatief in te grijpen.
Soms is de bal aan de buitenkant niet te voelen. Meestal wordt er een geluidsonderzoek (echografie) gedaan om het balletje op te sporen. Lukt dat niet dan is een kijkoperatie (laparoscopie) nodig. Hierbij wordt de bal in de buik opgezocht en beoordeeld. Een balletje dat in de lies is gevonden, wordt meestal met een operatie in de zak gebracht en vastgezet: inguinale orchidopexie. Een balletje dat in de buik zit, kan soms in een of twee operaties naar de balzak worden gebracht.
Zijn de zaadballen na het eerste levensjaar nog niet ingedaald, dan is medisch ingrijpen wenselijk.
De operatie
De operatie die nodig is om een zaadbal in de balzak te brengen heet orchidopexie. Het is een operatie die 30 tot 60 minuten duurt. De operatie is onder algehele narcose.
Als uw zoon slaapt, wordt eerst gevoeld waar het balletje zit. Als het balletje in de lies te voelen is, wordt dit opgezocht via een sneetje in de lies. Via de opening in de lies wordt de bal opgezocht en vrijgemaakt. De bloedvaten en de zaadleider van de testikel worden ook vrijgemaakt van de omliggende weefsels.
Hierdoor kan voldoende lengte verkregen worden om de testikel naar de balzak te brengen, waar deze vervolgens wordt vastgezet. De huidwond in de balzak en lies wordt meestal met oplosbare hechtingen gesloten en hoeven niet verwijderd te worden. Over de wondjes wordt een pleister geplakt.
Mogelijk ander verloop van de operatie
- Wanneer niet duidelijk is waar het balletje zich precies bevindt, wordt onder narcose eerst een kijkoperatie (laparoscopie) gedaan. Meestal zit het balletje vlakbij de lies. Het wordt dan in dezelfde procedure in de balzak geplaatst.
- Soms blijkt tijdens de operatie dat het balletje niet is aangelegd. Ook is er een kleine kans dat het balletje al voor de geboorte is verschrompeld. In dat geval wordt het verschrompelde balletje tijdens de operatie verwijderd.
- Soms is de zaadstreng te kort om naar de balzak te brengen. Dit komt vooral voor bij balletjes die in de buikholte liggen. Om lengte te winnen, worden de bloedvaten van het balletje doorgeknipt. Zes maanden later wordt het balletje op zijn plaats gebracht. Het lichaam heeft dan nieuwe bloedvaatjes aangemaakt. Als dit moet gebeuren, is er een grotere kans dat het balletje verschrompelt. Gelukkig lopen er naast de zaadleider meestal voldoende reservebloedvaten om dit te voorkomen.
- Ondanks een operatie op jonge leeftijd kan een normale functie van het niet-ingedaalde balletje niet worden gegarandeerd. Pas in de puberteit gaan de zaadballen het mannelijk hormoon (testosteron) en zaadcellen aanmaken. Vooral wanneer beide balletjes niet zijn ingedaald, kan later sprake zijn van verminderde vruchtbaarheid.
Nazorg
Kinderen mogen met ontslag waneer ze, pijnvrij en stabiel zijn, ze iets gegeten hebben en wond geen bijzonderheden vertoont. Uw kind mag thuis weer alles eten en drinken. Zeker de eerste dag moet uw zoon het rustig aandoen. De eerste dagen zal uw zoon minder actief zijn. Houd de wond de eerste drie dagen droog. Drie dagen na de operatie mag uw kind weer douchen. Uw kind mag nog niet in bad. In bad weekt de wond los waardoor er meer kans is op infectie. Houd uw kind een paar dagen thuis.
Bij pijn tijdens de eerste dagen mag uw zoon een paracetamol zetpil of tablet hebben. De eerste 2 weken niet sporten, zwemmen, fietsen of aan gymnastiek doen. In principe kan uw zoon na één week weer naar school.
Het is normaal dat de balzak na de operatie een beetje gezwollen is en er blauwroodachtig uitziet.
Mogelijke complicaties
Geen enkele operatie is zonder risico's. Zo is ook bij deze operatie een zeer kleine kans op complicaties aanwezig, zoals nabloeding of wondinfectie. Als de pijn steeds erger wordt, er pus uit de wond komt of wanneer uw kind koorts krijgt boven 38,5°C, dan moet u contact opnemen met uw uroloog of huisarts.
Informatie voor kinderen
Je moet naar de dokter omdat er twijfel is of bij jou de beide balletjes wel goed in het balzakje zitten.
Al voor de geboorte, of als je een kleine baby bent horen je balletjes vanuit de buikholte naar het balzakje af te dalen. Als balletjes niet in het zakje zitten kan het zijn dat ze niet goed groeien en dat je later, als je een grote meneer bent geworden, misschien moeilijker kinderen kunt krijgen. Je dokter heeft je daarom naar de (kinder)uroloog gestuurd.
De meeste jongens hebben helemaal geen last maar sommigen hebben pijn in de lies. De dokter zal hier dus naar vragen.
De kinderuroloog zal willen voelen waar de balletjes zijn, of ze echt verkeerd zitten en niet naar het balzakje willen schuiven. Daarvoor moet je broek en onderbroek naar beneden en moet je op een bank liggen. De dokter schuift gordijnen om je heen zodat niet iedereen je kan zien. Je vader of moeder mag bij dit onderzoek zijn maar misschien vind je dat ook wel stom en wil je liever dat ze achter de gordijnen blijven. Dat mag je zelf beslissen. Dit onderzoek duurt kort en doet geen pijn, maar sommige jongens vinden het wel een vervelend gevoel. Vaak wordt er wat gel gebruikt om beter te kunnen voelen, deze gel kan koud zijn.
Als de dokter klaar is mag je weer aankleden en gaat de dokter vertellen wat er is gevonden en of er een behandeling nodig is.
Soms is het nodig dat er een operatie wordt gedaan. De meeste balletjes zitten in de lies en kunnen dan met een kleine operatie in de balzak worden gebracht. Meer informatie hierover vind je hieronder.
Soms zitten de balletjes wel goed maar schieten ze heel makkelijk weer naar je lies. Dit heet een pendelbal. De meeste pendelballen komen uiteindelijk op de goede plek in de balzak te liggen, maar soms ook niet. Dan is er toch nog een operatie nodig. Om dit in de gaten te houden, kan het zijn dat je over één of twee jaar nog eens terug moet komen bij de kinderuroloog.